Als veehouder kijkt u ongetwijfeld af en toe op de stierenkaart. Waar gaat uw aandacht dan naar uit? NVI? Melkproductie? Efficiëntie? Grote kans dat ook wilt weten of de stier een goed exterieur vererft.

Op het eerste oog lijkt er iets merkwaardigs aan de hand met de fokwaarde ‘totaal exterieur’. Neem de stier Delta Bookem Danno. Zijn scores zijn 103 frame, 107 type, 107 uier en 105 voor beenwerk. Niks mis mee, maar kijkt u naar totaal exterieur, dan scoort hij 108: hoger dan elk van de bovenbalkfokwaarden. Hoe kan dat?

Dit heeft alles te maken met het feit dat deze fokwaardes relatief zijn. We leggen het uit. Twee zaken spelen een rol: het gewicht dat elk van de vier bovenbalkkenmerken heeft en de unieke combinatie van de kenmerken.

Gewicht kenmerken
‘Totaal exterieur’ is opgebouwd uit vier bovenbalkfokwaarden die niet gelijk zijn ingewogen. We hebben met zijn allen besloten dat frame voor 20% meeweegt, type voor 10%, uier voor 35% en beenwerk ook voor 35%.

Wat betekent dit concreet voor Danno? We maken de optelsom: 0,2 * 103 + 0,10 * 107 + 0,35 * 107 + 0,35 * 105 en komen uit op 106. Maar een blik op de stierenkaart leert dat Danno daar 108 voor totaal exterieur scoort. De reden: ook ‘totaal exterieur’ is een relatieve fokwaarde.

Wat betekent dat precies?
Fokwaarden zoals 103 voor frame zijn relatief. Dit betekent dat het gemiddelde 100 is en dat er een spreiding is van 4 fokwaardepunten. Daarmee ligt een fokwaarde van 104 een spreiding boven gemiddeld en een fokwaarde van 108 ligt 2 spreidingen boven gemiddeld. Het gemiddelde is gebaseerd op de basispopulatie, die samengesteld is uit koeien geboren in 2010.

De verdeling van de fokwaarden vinden we in deze figuur :

Het gemiddelde van de fokwaarden is 100. 68% van de dieren heeft een fokwaarde tussen 96 en 104, oftewel 34% van de dieren heeft een fokwaarde 1 spreiding lager (96) dan het gemiddelde en 34% scoort 1 spreiding hoger dan gemiddeld (104). 2,5% van de dieren heeft een fokwaarde lager dan 92 (2 spreidingen onder gemiddeld) en 2,5% heeft een fokwaarde hoger dan 108 (2 spreidingen boven gemiddeld). Slechts 0,5% scoort lager dan 88 en eveneens scoort slechts 0,5% hoger dan 112.

Met 103 voor frame behoort Danno tot de 20% stieren met de hoogste fokwaarde voor frame, en met 107 voor uier zit hij bij de hoogste 4% voor deze fokwaarde.

Schaling
We kwamen zojuist uit op een fokwaarde van 106 voor ‘totaal exterieur’ voor Danno. We moeten hier echter een schaling op toepassen, omdat we de vier fokwaarden waaruit ‘totaal exterieur’ is opgebouwd niet zomaar kunnen vergelijken met de afzonderlijke onderdelen. De kans dat een koe namelijk én goede benen heeft, én goeie uiers, én een goed frame, en ook nog goed scoort voor type is veel kleiner dan de kans dat de koe op één van deze onderdelen uitblinkt. Binnen de populatie blijkt slechts 2,5% van alle koeien in de top van totaal exterieur te belanden (fokwaarde 108 en hoger).

Dus moeten we een nieuwe schaal maken die recht doet aan die relatieve verschillen. Dat doen we door de wegingsfactoren van de vier fokwaarden met de factor 1,5 te vergroten. Hierdoor worden stieren die op meerdere factoren goed scoren extra gewaardeerd ten opzichte van stieren die op meerdere punten minder goed scoren.

Danno: 0,30 * (103 – 100) + 0,15 * (107 – 100) + 0,53 * (107 – 100) + 0,53 * (105 – 100) + 100 = 108,3

Ter vergelijking nemen we een andere stier:
Atlantic: 0,2 * 106 + 0,10 * 107 + 0,35 * 105 + 0,35 * 111 = 107,5
Na schaling:
0,30 x (106 – 100) + 0,15 x (107 – 100) + 0,53 x (105 – 100) + 0,53 x (111 – 100) + 100 = 111,33 afgerond 111

Danno behoort met zijn score van 108 tot de 2,5% beste stieren voor totaal exterieur.
Atlantic behoort met 111 tot de 1% beste stieren voor totaal exterieur.

Tot besluit
Wat hebben we nu gedaan om de score te bepalen voor totaal exterieur? We hebben de cijfers van de bovenbalkfokwaarden omgerekend. We hebben recht gedaan aan de vraag: hoe uniek is de combinatie van de vier elementen? Stieren die op alle vier de kenmerken sterk scoren zijn zeldzaam. Dat moet gewaardeerd worden en in de score tot uitdrukking komen. Daarom heeft Danno niet 106 voor totaal exterieur maar 108. Het geheel is meer dan de som der delen.

Lees meer over achtergronden van fokwaarden